centar za nove medije_kuda.org

Podkast serija Prošlost • Uvod u problem

 

Ova podkast serija obuhvata razgovore koji se bave pitanjima koja su ključna za Periferne vizije i Prošlost • Uvod u problem. Vođeni u periodu koje sada premašuje dekadu, ovi razgovori sabiraju uvide od niza saradnika punih nade o trans(l)nacionalnoj izdavačkoj kulturi. Okupljajući umetnike, naučnike, aktiviste, urednike, kustose i administratore, ovi učesnici ispituju šta sve čini periferiju i kakvu kulturu ona može generisati. Od posledica državnog socijalizma i raspada Jugoslavije, ovi razgovori promišljaju o kulturi kao jednoj strukturi koja ju je održala na mestu: razmatrajući koje materijale sada možemo koristiti da bismo upoznali mesto koje više ne postoji i kako ih možemo prevesti za buduće čitaoce te prošlosti.

 

1. Studija slučaja produkcijske kuće NEOPLANTA FILM, Novi Sad

NEOPLANTA FILM je bila producentska kuća sa sedištem u Novom Sadu koja je imala ključnu ulogu u pokretanju karijere Želimira Žilnika i drugih mladih režisera šezdesetih godina prošlog veka. Osnovala ga je dekretom, u septembru 1966., Skupština Socijalističke Autonomne Pokrajine Vojvodine, kao nastavak prakse amaterskih Kino klubova koji su delovali širom Jugoslavije. Godina 1971. je bila prekretnica u upravljanju poduzećem kada je političkom odlukom promenjena proizvodna klima, radikalno odstupajući od dotadašnje prakse. NEOPLANTA FILM je ugašen političkom odlukom 1986. godine.

Panelisti: Zoran Pantelić, umetnik i urednik kuda.org, Novi Sad; Želimir Žilnik, filmski režiser Novi Sad; Karpo Aćimović Godina, filmski režiser, Ljubljana; Stevan Vuković, filmski kritičar i filozof, Beograd; Petar Latinović, snimatelj, producent, Novi Sad; Srdjan Ilić, producent, Novi Sad; Prvoslav Marić, režiser, Novi Sad.

Ova se epizoda oslanja na dokumentaciju iz više izvora i javnog razgovora koji je organizovan, snimljen i arhiviran u produkciji kuda.org:
- Želimir Žilnik u razgovoru sa Karpom Aćimović-Godinom, moderatori Sabina Sabolović (WHW, Beč/Zagreb) i Jurij Meden (Austrian Film Museum, Beč), povodom izložbe 'Shadow Citizens' u Kusthalle Wien, 2021.
- Javni razgovor projekta 'Izostavljena istorija' u produkciji kuda.org, Novi Sad, 2011.
- Korišćeni filmski snimci iz arhive NFC Kino kluba Novi Sad
- Dokumentarni film "Kratki film o bioskopskom entuzijazmu", reditelj Filip Markovinović, Mafin produkcija audio-vizuelnih proizvoda Novi Sad, 2019.

Trajanje: 38:49

 

2. Društveni i politički konteksti kulturne produkcije u socijalističkoj Jugoslaviji

Javni razgovor naučnika i umetnika 2005. u okviru izložbe Trajni čas umetnosti (MSUV) obuhvatio je njihove uvide o kontekstima, uslovima i mogućnostima kulturne proizvodnje u socijalističkoj Jugoslaviji (1945. -1991.), uključujući istorijske i političke pritiske na umetnike.

Prošlost više nije gde je bila. Ona više nije iza nas kao jedna dimenzija vremena koja se nastavlja sa sadašnjošću u kojoj živimo ili budućnošću koja je ispred nas. Prošlost više nije što je nekad bila. Danas je to kulturološka, a ne vremenska kategorija.
Boris Buden, Prošlost • Uvod u problem, 24

Panelisti: Latinka Perović, istoričarka i političarka, Beograd; Lazar Stojanović filmski režiser, Beograd; Želimir Žilnik, filmski režiser, Novi Sad. Ova se epizoda oslanja na dokumentaciju sa javnog predavanja iz 2005. koje je organizovana, snimljena i arhivirana u produkciji kuda.org.

Trajanje: 33:22

 

3. Modaliteti i prakse kulturne cenzure u filmskoj produkciji

To shvaćanje također pripisuje cenzuru – i to u ekskluzivnom smislu – jednom prostorno i vremenski strogo ograničenom iskustvu, iskustvu takozvanog historijskog komunizma lociranog na prostoru koji danas sasvim generalno zovemo Istokom, misleći pritom istočnu Evropu, odnosno prostor bivšeg realnog socijalizma, uključujući I Jugoslaviju. Razumije se, ovo precizno lociranje cenzure u prošlost Istoka implicitno pretpostavlja da demokratski, kapitalistički Zapad nema ništa s tim iskustvom, ni danas ni jučer. Tako je zaborav cenzure, bilo bi bolje reći njeno poricanje, jedna od ideoloških pretpostavki samog sjećanja na tu cenzuru.
Boris Buden, Prošlost • Uvod u problem, 67

Ova se epizoda oslanja na dokumentaciju iz više izvora i javnog razgovora koji je organizovan, snimljen i arhiviran u produkciji kuda.org:
- Javni razgovor projekta 'Izostavljena istorija' u produkciji kuda.org, Novi Sad, 2011. Panelisti: Stevan Vuković, filmski kritičar i filozof, Beograd; Želimir Žilnik, filmski režiser, Novi Sad; Nebojša Popov, sociolog, Zrenjanin.
- Želimir Žilnik u razgovoru sa Karpom Aćimović-Godinom, moderatori Sabina Sabolović (WHW, Beč/Zagreb) i Jurij Meden (Austrian Film Museum, Beč), povodom izložbe 'Shadow Citizens' u Kusthalle Wien, 2021.

Trajanje: 33:22

 

4. Arhiviranje partizanskog viška: partizanska borba koja se manifestuje kao diskurzivna figuracija otpora

Zoran Pantelić, umetnik i urednik, kuda.org Novi Sad, u razgovoru sa Andrejom Mirčevim, naučnikom i teoretičarem dramaturgije na Sveučilištu u Bernu i Umetničkoj akademiji u Berlinu, i Galom Kirnom, teoretičarem i istraživačem na Institutu za istraživanje kulture u Berlinu.

Memorijalni pejzaž bivše Jugoslavije obeležen je intenzivnim procesima brisanja i revizionizma partizanske prošlosti. Ponovno otkrivanje i promovisanje ekskluzivnih nacionalističkih istorija i budućnosti bila je glavna preokupacija dominantnih snaga. Poslednjih godina pokrenuti su razni umetnički, politički i digitalni projekti koji prikupljaju dokumente, fotografije i druge arhivske građe partizanskog oslobođenja koji evociraju njegov potencijal u emancipatorskim borbama potlačenih.

Trajanje: 47:04

 

5. Neki zadaci prevodilaca prošlosti

Zoran Pantelić, umetnik i urednik kuda.org Novi Sad i Olivera Jokić, prevoditeljica Past • An Introduction to the Problem (vanredna profesorica, CUNY) u razgovoru s Borisom Budenom, autorom knjige i filozofom koji živi u Berlinu, o tome što znači prevesti bilo što, a kamoli tekst o problemu.

Ne implicira li odnos prema prošlosti i moment ponavljanja, reaktualiziranja, ponovnog prepoznavanja, ukratko, akt reenactmenta koji nadilazi kult autentičnosti? Tu nije riječ o novome koje navlači ruho staroga da bi ponovo doživjelo prošlost kakva je ona, navodno, stvarno bila, reduciranu dakako na kulturološki way-of-life; riječ je, naprotiv, o radu prevođenja koje omogućuje prošlome da progovori jezikom sadašnjeg, da citirajući djelo, oživi i stav koji je to djelo omogućilo i uobličilo. Jer, što je alternativa?
Boris Buden, Past • An Introduction to the Problem, 42

Trajanje: 56:20

 

6. Želimir Žilnik vs. Can(n)ons: Avangarda na vremenskoj liniji

Olivera Jokić (vanredna profesorica, CUNY), u razgovoru s Aleksandrom Boškovićem, istraživačem ruskog i istočnoevropskog modernizma (Columbia University). Jokić i Bošković raspravljaju o statusu “avangardne” umetnosti nastale u socijalističkoj Jugoslaviji, te načinima promišljanja o umetnosti nastale u uslovima koji su sada nezamislivi na vremenskoj liniji društveno-istorijskih dešavanja. Gledajući u Past • An Introduction to the Problem, oni razmatraju šta znači "prevesti" radove umetnika koji rade u tim nepojmljivim uslovima i videti ih na vremenskoj liniji događaja ili razmišljati o njima na globalnom jeziku.

A upravo je to jedan od primarnih ciljeva ove knjige: dati otpor autoritarnoj kanonizaciji kao bogomdanom pravu institucionalizirane kulturne prakse; sabotirati projekat nacionalne baštine; ukazati na njemu svojstvene protivrečnosti, falsifikate i manipulacije kulturnim i društvenim vrednostima, na njegove ideološke funkcije i političke zloupotrebe. Nije samo filmsko delo Želimira Žilnika, već upravo njegova društvena, politička i moralna dimenzija, koja prkosi svim pokušajima kanonizacije, pogotovo onima koje preduzima nacionalna kultura.
Boris Buden, Past • An Introduction to the Problem, 18

Trajanje: 52:36

 

7. Demistifikacija u korist stvaranja

Zoran Pantelić, umetnik i urednik, kuda.org Novi Sad, u razgovoru sa Gregom de Cuirom Jr., filmskim kritičarem i umetničkim direktorom Instituta Kinopravda, Beograd.

Žilnik kameru koristi kao skalpel, i to zaista radi kako bi razotkrio i iscrtao šta se događa u društvu i šta se događa sa ljudima. Jedna od stvari koja je jedinstvena kod njega je to što se smatra jednim od pionira fikcije ili hibridnog filma. To znači da on slobodno meša činjenice i nestvarnost ili nadstvarnost ili kako god to želite nazvati. On drži stvari vrlo otvorenim i vrlo fluidnim u smislu situacija koje kreira u svom izražavanju, za svoje protagoniste. Ponekad će doći s vrlo labavim scenarijem, ali planom koji mu omogućava da stigne gde treba.

Trajanje 25:45

 

8. Oslobođena forma - O istoriji jugoslovenske kinematografije

Petar Milat u razgovoru s Petrom Belc o specifičnostima savremene jugoslovenske kinematografije, te posebnom značaju Želimira Žilnika u njoj.

Petra Belc je doktorirala. na studijama filmologije na Sveučilištu u Zagrebu; njena teza je istraživala Poetiku jugoslovenske eksperimentalne kinematografije iz 1960-ih i 1970-ih. Takođe je diplomirala ženske studije, te filozofiju i komparativnu religiju. Kao samostalna istraživačica istražuje područje amaterske i eksperimentalne kinematografije te se zanima za arhiviranje i očuvanje filmova malog formata. Kao članica Kino kluba Zagreb brine se o očuvanju njegove baštine.
Petar Milat je predsednik udruge i glavni programski koordinator Multimedijalnog instituta-MAMA, zadužen za izdavački, muzički i filmski program Instituta. Od 2008. godine vodi Human Rights Film Festival. Neksus normativne društvene i estetske teorije glavni je fokus njegovog istraživanja.

Trajanje: 32:25

 

9. Arheologija (post)jugoslovenske vizuelne kulture

Petar Milat u razgovoru s Dejanom Kršićem o arheologiji (post)jugoslovenske vizuelne kulture, vezano uz Žilnik-Budenovu knjigu Past • An Introduction to the Problem, Želimir Žilnik on film, communism and the former Yugoslavia (Prošlost • Uvod u problem. Želimir Žilnik o filmu, komunizmu i bivšoj Jugoslaviji).

Dejan Kršić je grafički dizajner i pisac, živi u Zagrebu i vanredni je profesor na Odseku za vizuelne komunikacije Umetničke akademije Split. Dejan je bio jedan od osnivača i kasnije glavni urednik časopisa Arkzin, a od 2000. godine sarađuje sa kustoskim kolektivom Što, kako i za koga/WHW na mnogim međunarodnim izložbama, medijskim projektima i publikacijama.
Petar Milat je predsednik udruge i glavni programski koordinator Multimedijalnog instituta-MAMA, zadužen za izdavački, muzički i filmski program Instituta. Od 2008. godine vodi Human Rights Film Festival. Neksus normativne društvene i estetske teorije glavni je fokus njegovog istraživanja.

Trajanje: 30:05

 

10. Meta Žilnik — O filmu, knjigama i kinematografskim knjigama

Igor Marković i Petar Milat (obojica Multimedijalni institut — MaMa) govore o neksusu filma i izdavaštva, sa fokusom na izdavaštvo kao mediji “kino drugim sredstvima”. Povezivanje knjige Žilnik-Buden Past • An Introduction to the Problem, Želimir Žilnik on film, communism and the former Yugoslavia (Prošlost • Uvod u problem. Želimir Žilnik o filmu, komunizmu i bivšoj Jugoslaviji) sa nekim od ranijih MaMa-inih publikacija, nastoje ga kontekstualizovati unutar šireg intelektualnog polja.

Igor Marković nezavisni je znanstvenik i teoretičar sa fokusom na vizuelne, filmske i kulturalne studije, ko-selektor Human Rights Film Festivala. Suosnivač je i kourednik Limena – časopisa za teoriju i praksu liminalnih fenomena, takođe član uredništva časopisa Ubiq i LibraLibera.
Petar Milat je predsednik udruge i glavni programski koordinator Multimedijalnog instituta-MAMA, zadužen za izdavački, muzički i filmski program Instituta. Od 2008. godine vodi Human Rights Film Festival. Neksus normativne društvene i estetske teorije glavni je fokus njegovog istraživanja.

Trajanje: 35:10

 

Urednički tim: Olivera Jokić, Petar Milat i kuda.org
Produkcija: kuda.org, 2024

Podkast serija Past • An Introduction to the Problem je deo “Periferne vizije — ka trans(l)nacionalnoj izdavačkoj kulturi“, partnerskog projekta koji realizuju Kulturtreger, Maska, eipcp, kuda.org, Kontrapunkt, Multimedijalni institut, a finansira Evropska unija, Ministarstvo kulture Republike Srbije, Gradska uprava za kulturu Grada Novog Sada i Fondacija za umetničke inicijative.

Finansira Evropska Unija. Izražena stajališta i mišljenja u okviru projekta su samo autorova i ne odražavaju nužno mišljenje Europske unije ili Europske izvršne agencije za obrazovanje i kulturu (EACEA). Za njih se ne mogu smatrati odgovornima ni Europska unija ni telo koje dodjeljuje finansijsku podršku.