centar za nove medije_kuda.org

Intervencija Dva proglasa je izložena u Galeriji Narodnog muzeja Pančeva, od 6. septembra do 6. oktobra, 2012. godine Izloženi proglasi: Otvoreno pismo jugoslovenskoj javnosti, Grupa za nove umetnosti „Februar”, Novi Sad, 1971. Isečak iz Položaja nadrealizma u društvenom procesu, Oskar Davičo, Đorđe Kostić i Dušan Matić, 1932. godina Najava događaja: 06. oktobar u 18h, Galerija Narodnog muzeja u Pančevu Jedan i Dva proglasa, zvučni performans Performans izvode: Centar za nove medije_kuda.org i Grupa za konceptualnu politiku, Novi Sad Zahvaljujemo se Aleksandri Rajić i Jovanu Milinovu za pomoć u realizaciji zvučnog zapisa performansa. -- Jedan i dva proglasa Politički jezik umetnika neoavangarde i jezik politike umetnika nadrealizma Mesto od kojeg polazimo je respekt respektabilne autonomije instanci, pre svega umetnosti i politike, kako bi se došlo do politike kao uloga svake prakse, odnosno, kako bi se dokučio politički efekat umetnosti ili politika umetnosti. Politički efekti umetnosti se propituju u okviru same umetnosti, konceptualnim zahvatanjem osnova izražavanja, baveći se sopstvenim režimima izražavanja i perceptovanja. U pitanju je razvezivanje kojim se emancipuje samo izražavanje od heteronomije i simptom je odbacivanja nametnute norme izražavanja, misaone discipline i postojećeg ustrojstva estetskog. Ne postoji direktna veza između efekta umetnosti i kapaciteta za stvaranje političke subjektivnosti. Politička subjektivnost, kolektivni subjekt koji pravi prekid sa načinom dodeljivanja i postojećom distribucijom društvenih uloga, tj. sa postojećom podelom rada, odvija se na instanci politike kao polja borbe za uspostavljanjem novih društvenih i političkih odnosa. Za umetnost čiji se efekti u politici očekuju na način ukazivanja na-, podizanja svesti o- i doslovnog prikazivanja svakog oblika dominacije s priželjkivanom posledicom kolektivnog otpora, za nju dakle kažemo da pati od pedagogije, reprezentativnosti, objašnjavanja i instruktivnosti. Upravo suprotno, kroz efekat na i kroz preoblikovanje percepcije i normi izražavanja, kroz sopstvenu politiku kojom rašiva nadodređenosti u strukturi sopstvenih proizvodnih odnosa, umetnost može da otvori put ka političkoj subjektivaciji. Ako umetnost nema svoje „spolja“, „realni“ svet u koji direktno interveniše svojim efektima, onda je ono što obezbeđuje raskid sa političkom normom u polju politike politika umetnika koji prepoznaje proizvodni odnos sopstvene proizvodnje i suprotstavlja se politici lokalizovanoj u umetničkom polju, koja podržava taj odnos. Pre svega, suprotstavljanjem političkom države, koja je svojom funkcijom reprodukcije u smislu nosioca ideoloških i represivnih aparata, prisutna u svim proizvodnim odnosima u kojima se i umetnost kao praksa odvija. U pitanju je politički raskid sa političkim normama u umetnosti, preko raskida sa umetničkim normama koje ovaj politički sistem podržava. Objedinjenje politike umetnosti i politike umetnika je onda autonomna umetnost, koja se dešava kroz princip autonomizacije kao uslovom njene politike. Autonomna umetnost podrazumeva stvaranje pozicije u već postojećem polju umetničke proizvodnje, koja nije ekvivalentna sa bilo kojom postojećom pozicijom u tom polju moći. U pitanju je čista umetnost i čista politika koje pri tome nisu nikakve suštine, pošto su relaciono mišljene, a to znači u odnosu na heterogene elemente koji su, kao prepreke, materijalni osnov slobode u svojoj spoznaji ili težnji da se prepreke poruše. Nije u pitanju suština, jer sa nestankom prepreke, nestaje i ono što se oslobađa. Čista umetnost je tako čista politika. To je revolucionarni raskid sa svim postojećim kriterijumima deobe ustanovljen kao koncept, dakle analitički, a potom i kao politička praksa. Neprestano susretanje autonomije sa heteronomijom je princip kretanja autonomije umetnosti i treba da vodi njenom nestajanju – ka nestajanju autonomije instanci i podele rada. Kao što umetnička praksa ne može da se svede na strukturalnost umetnosti, tako ni autonomija ne može da se svede na heteronomno, već se ovo prihvata kao granica autonomije, kao struktura u čijim granicama se može izražavati, i koju je potrebno razoriti kako bi se preko granica izrazilo, mislilo i proizvodilo. Heteronomija predstavlja determinantu i granicu autonomije. Analitički-borbeno, problem bismo na podvukli na sledeći način: estetska funkcija određuje i nadodređuje polje umetnosti, kao što politička funkcija određuje i nadodređuje polje politike – oblasti nadodređene funkcijom koja je normom načinjena dominantnom, i koja politiku pretvara u političko, a umetnost u estetsko, odnosno umetničko. Umetničko preko reprodukcije estetske norme reprodukuje i dominaciju, dok je umetnost krši i menja. Potrebno je pokazati tu dominantu kao prikrivanje ustrojstva koje je samoj umetnosti i politici heterogeno, jer dolazi izvan njihovih sfera i služi ničemu drugom do održanju sistema dominacije. Postavljamo dakle pitanje dominacije kao granice umetnosti i politike, granice koju treba razoriti. Čista umetnost je zapravo kršenje vanumetničkih normi umetnosti koje obezbeđuju dominaciju, jer, kao heteronomne, stoje na putu slobodi stvaralaštva. U pitanju je odbijanje dominacije estetskog koja omogućuje i umetnost i umetničko, odbijanje koje vodi ka samo-ukidanju umetnosti. Autonomna umetnost je politički imperativ – polje stvaranja omeđeno normama nadodređenosti, heterogenim elemenatima u samoj umetnosti. Umetnost znači ukidanje umetnosti i u tome je autonomija iste. Pojavljuje se kao zahtev i proboj istovremeno, kao nešto što istovremeno krši normu i uspostavlja je. Krši je uspostavljanjem: videvši je kao tuđu. Uspostavlja je kršenjem: stvarajući svoju. Radikalizacija, odnosno politika, moguća je tek sa prolaskom kroz autonomiju umetnosti i kretanjem kroz jezik umetnosti, u cilju raskida sa svakom normom tog jezika. Ono što nas interesuje je jezik umetnosti koji postavlja pitanje osnova svakog izražavanja, a koji onda postaje deo revolucionarnog čina. Insistiranje na autonomizaciji ne znači esencijalizaciju umetničkog polja niti isključivost izgrađene pozicije, već doslednost analitičke metode kojom se ukazuje na umetničku potragu za jezikom umetnosti, što onda postavlja uslov za propitivanje osnova izražavanja uopšte. Osnov svakog izražavanja od kojeg nadrealisti polaze u svom umetničkom i političkom zaključivanju je granica moći izražavanja – osnov kao granica koju treba porušiti. Osnova je granica poetskog izraza i ona je dvostruka: poraz poetskog izraza (nekog prethodnog '-izma') i vanumetničko kao njegova granica. Ova granica se onda misli kao osnov svakog izražavanja koje je podređivanje govoru, jer je granica kao takva, a ne granica neke heteronomne instance. Strukturalnost strukture se na ovaj način i umetnički zahvata, a ova je isto što i strukturisanost jezika, što je, ako ipak odolimo redundanci, sam jezik. Osnova nije tačka esencijalizacije, već relacija sa preprekom – determinacija – koja nam onda otvara drugačiji način razumevanja odnosa umetnosti prema istini ili tzv. smislu. „Naš jezik je jezik umetnosti i ne želimo da postane jezik politički“ je izjava umetnika neoavangarde koja predstavlja početnu tačku ove intervencije. Paradoks je sledeći: izjava je sastavni deo birokratskog dopisa umetnika kao činovnika i saopštenja instancama vlasti; i istovremeno je mesto odricanja od političkog jezika ili jezika umetnosti u političkom polju, i pozivanje na sam jezik umetnosti (u okviru umetnosti). Mi iz tog paradoksa čitamo: insistiranje neoavangardista na jeziku umetnosti kao autonomijskom imperativu, koji vodi ka angažmanu umetnika i ka politici umetnosti. Ako je ulog politika, respektabilna nezavisnost instanci dolazi do izražaja u mogućnosti umetnika da se u ime autonomije umetničkog polja bori za autonomiju političkog polja, poopštavajući sopstvena politička načela (a ne političkog države). Deluje kao intelektualac u političkom polju, a respekt prema autonomiji instanci mu zapravo obezbeđuje artikulisan politički efekat u političkom polju.